Viering voor thuis – Waarom zachtmoedigheid toch werkt

Zachtmoedigheid als basis van ons handelen is als een steile helling waarvan de beklimming onmogelijk lijkt. Maar toch is alleen het weerloze de stille kracht die doet winnen op het eind, zegt ds. Zandrie Albada. Bekijk hier de overdenking of lees de tekst direct onder de player.

De eerste lezing is: Jesaja 53, de verzen 7, 8 en 9

Hij werd mishandeld, maar verzette zich niet en deed zijn mond niet open. Als een schaap dat naar de slacht wordt geleid, als een ooi die stil is bij haar scheerders deed hij zijn mond niet open. Door een onrechtvaardig vonnis werd hij weggenomen. Wie van zijn tijdgenoten heeft er oog voor gehad? Hij werd verbannen uit het land der levenden, om de zonden van mijn volk werd hij geslagen. Hij kreeg een graf bij misdadigers, zijn laatste rustplaats was bij de rijken; toch had hij nooit enig onrecht begaan, nooit bedrieglijke taal gesproken.

Nieuwe Bijbelvertaling (c)
‘Wie der Hirsch schreit nach frischem Wasser’ (J.F.L. Mendelssohn Bartholdy)

De tweede lezing is: Lucas 6, de verzen 27 t/m 35

Tot jullie die naar mij luisteren zeg ik: heb je vijanden lief, wees goed voor wie jullie haten, zegen wie jullie vervloeken, bid voor wie jullie slecht behandelen. Als iemand je op de wang slaat, bied hem dan ook de andere wang aan, en weiger iemand die je je bovenkleed afneemt, ook je onderkleed niet. Geef aan ieder die iets van je vraagt, en eis je bezit niet terug als iemand het je afneemt. Behandel anderen zoals je wilt dat ze jullie behandelen. Is het een verdienste als je liefhebt wie jullie liefhebben? Want ook de zondaars hebben degenen lief die hen liefhebben. En is het een verdienste als je weldaden bewijst aan wie weldaden bewijzen aan jullie? Ook de zondaars handelen zo. En is het een verdienste als je geld leent aan degenen van wie jullie iets terug verwachten? Ook zondaars lenen geld aan zondaars in de verwachting alles terug te krijgen. Nee, heb je vijanden lief, doe goed en leen geld aan anderen zonder iets terug te verwachten; dan zullen jullie rijkelijk worden beloond, en zullen jullie kinderen van de Allerhoogste zijn, want ook hij is goed voor wie ondankbaar en kwaadwillig is.

‘Crisantemi’ van Giacomo Puccini

Lieve mensen van God,

Ooit werd er ingebroken bij een pastoor. Hij hoorde ’s nachts gestommel in zijn keuken. Hij trok zijn kamerjas aan, ging naar beneden en ontdekte dat al zijn zilver, het bestek, een familie-erfstuk, gestolen was.

Foto: Pixabay

Er zat echter nog een deel van het bestek, zeg maar mes, lepel en vork en een opscheplepel, in het afwasteiltje. Hij greep het bij elkaar en rende de straat op. In de verte liep de dief. Meneer!, schreeuwde hij, meneer! De dief stond stil en kwam terug. Meneer, u bent nog wat vergeten! En hij overhandigde de rest van zijn bestek aan de dief. Ik zou niet willen dat het incompleet was. Dan is het veel minder waard!

Misschien vindt u het met mij een lichtelijk absurd verhaal. Dat is het ook. Maar het is tegelijk schijnbaar het meest evangelische handelen, het meest in de geest van wat Jezus bedoeld zal hebben.

Alles in mij gruwt van deze actie. Mijn bezit, moeizaam verworven door jezelf of door het voorgeslacht, dierbaar en geliefd, zorgvuldig bewaard en in liefde doorgegeven, dat wordt gestolen…, dat bezit moedwillig meegeven aan iemand die daar niets voor gedaan heeft en die het zich op onrechtmatige manier toe-eigent… Mijn haren staan er van overeind, nu weer, nu ik het voordraag!! Ik kom met mijzelf in een onmogelijke spagaat wanneer ik dit als blauwdruk, als ontwerp van mijn handelen, zou moeten aanvaarden. Velen hebben dat met mij ervaren. Theologen, uitleggers en exegeten, moralisten en wijsgeren, allen komen ze hierdoor in een onmogelijke kronkel terecht.

Foto: Fernando Mafra (Wikimedia CC2.0)

U kent misschien dat spel Twister waarbij twee of meer deelnemers met handen en voeten beurtelings een hand of een voet op een gekleurd veld moeten plaatsen. Je komt volledig door elkaar heen te zitten. En het is zaak niet te vallen maar overeind te blijven in de meest onmogelijke positie. Een onmogelijke kronkel, helemaal verknipt en verknoopt, dwars door elkaar heen. Zie dan maar eens overeind te blijven. In mijn jonge jaren had ik er graag aan mee gedaan, zeg maar. Al was het maar voor de grappige lichamelijke spanning die zoiets oproept… Maar of het was er toen nog niet of het kwam in onze kring niet voor. Ik weet het niet meer.

Al die uitleggers noemde ik zojuist. Ik ben daar natuurlijk één van. Ik kan u ook vertellen hoe ze zich uit die kronkel hebben willen bevrijden. De een zei dat het hier adviezen betrof die alleen door de allerbesten konden worden nageleefd, door de heiligen, zeg maar. Bijzondere mensen die een buitengewone gave hadden waardoor ze dit konden naleven. Een ander zei dat het weliswaar een blauwdruk was van hoe we zouden zijn in het Koninkrijk van de hemel, als God alles in allen is, of hoe u dat ook wenst te noemen…, maar dat de gewone werkelijkheid van alledag hiervoor nu eenmaal te weerbarstig is. Nou ja, zo kan ik doorgaan.

Samenvattend: De oproep tot zachtmoedigheid is als een steile helling waarvan mijn jeugdvriend al zei: Beklimming onmogelijk. En daar moet je het maar mee doen!

Foto: Eiger Nordwand (Terra 3, Wikipedia CC3.0)

Ik moet u zeggen dat zulke dooddoeners mij altijd diep ongelukkig hebben gemaakt. Ik ben misschien een beetje een letterknecht maar het staat er toch?! Het staat er toch niet voor niks?! Ik kon me niet voorstellen dat het er staat om je echt protestants-calvinistisch ongelukkig te laten voelen, niet-in-staat-tot-enig-goed. Zie je wel!? Nu hebben we lekker Gods genade nodig, want we kunnen het immers niet zelf?!!!

Ik kon me dat niet voorstellen. En ik kan het ook niet! Het wil er bij mij niet in dat het evangelie ons, mij en u ook, moedwillig ongelukkig wil maken. Het leven is ook zonder exorbitante eisen al lastig genoeg! En daarom, lieve mensen, geef ik er een eigen draai aan die de oproep tot zachtmoedigheid volledig intact laat. Overigens ben ik daar de eerste of de enige niet. Martin Luther King, de grote meester Gandhi en tenslotte de Heer zelf gingen mij hierin voor. Ik ben er blij om me in hun hooggeëerd gezelschap te voegen.

Beide eerst genoemden hanteerden de geweldloosheid als middel bij een demonstratie. Wij weten dat geweld doorgaans tegengeweld oproept. Het is heel verleidelijk om je teweer te stellen. Maar wat gebeurt er als je dat niet doet?! Roept een houding van weerloosheid niet juist op tot bezinning!?! Wat ben ik aan het doen wanneer ik insla op weerloze mensen, mannen en vrouwen, die geen ander doel hebben dan op te komen voor hun rechten? Wat doe ik dan? Kan ik mijzelf nog in de spiegel aanzien wanneer ik, veilig achter mijn schild en beschermd en gesteund door collega’s die net zo bang zijn en net zo beducht om klappen te krijgen, er in wilde woede op los sla? Het enige doel van weerloosheid is een vraag: Wat ben jij, bange agent, bange soldaat van een onderdrukkende overheid, aan het doen als je slaat?! Helpt dat?! Red jij de wereld door te slaan, door angst en terreur te zaaien, door te dreigen met gevangenschap en mishandeling? Wie help je daarmee?!

Mahatma Gandhi en Martin Luther King jr. (foto’s Wikipedia)

Gandhi en King zeiden beide: Geweldloosheid is niet iets voor lafaards. Je kunt klappen oplopen, gewond raken en er je vrijheid en je lichamelijke integriteit bij verliezen. Maar vroeg of laat zal de tegenpartij gaan denken, en inzien dat het onzinnig is om weerloze mensen te slaan, dat het onmenselijk is in te hakken op iemand die jou niet bedreigt.

En Jezus riep Petrus op zijn zwaard weg te doen. En toen hij bij het verhoor voor Pilatus geslagen werd sloeg hij niet terug. Maar hij vroeg aan de overijverige soldaat: Met welk recht sla je mij?! Denk na! Kom tot bezinning en ga na bij jezelf of je niet op een heilloze weg bent, die ten verderve leidt?! Misschien zul je dan ophouden misbruik te maken van de weerloosheid van anderen! Misschien word je dan een ander mens!

Het is de paradoxale actie, de actie die totaal niet verwacht werd, die de opening kan bieden voor een nieuwe kijk op alle dingen. En voor een nieuwe houding van mededogen en begrip. De paradoxale actie brengt een schok teweeg, plaatst mijn geweld in een vacuüm, waar het niet meer kan gedijen. Alleen zo kan de pastoor uit het verhaal aan het begin verstaan. Joh, wil je zo leven? Van de rijkdom van anderen die jij niet respecteert en die jou op deze manier ook nooit kunnen respecteren? Wil je dat?
Ik denk aan Achmed Aboutaleb die op de ochtend na de uit de hand gelopen rellen vroeg: Zo, heb je lekker geslapen? Is het leuk wakker worden na gisteren? Voel je je goed met al die gejatte spullen waar je niets voor gedaan hebt?! Veel plezier ermee!

Het is als met Zwelgje, het kleine draakje van Heer Bommel, als u mij toestaat. De minidraak wordt alleen groter en gevaarlijker wanneer hij weerstand ontmoet. Het is natuurlijk Tom Poes die moet ontdekken dat je de draak niet moet weerstaan. Dan wordt hij vanzelf kleiner en vriendelijker en veel aardiger!!

En het is als een vrouw, niet gewend om te vechten en dat ook niet van plan is, die zich begeeft onder vechtende mannen en zegt: Kan het nu even afgelopen zijn, alsjeblieft?! Dat is vaak het enige dat helpt om een vechtpartij te beëindigen. Het onverwachte, het weerloze, dat alleen kan de stille kracht zijn die doet winnen op het eind!

Zo is voor mij de oproep tot zachtmoedigheid een oproep tot creatief en verrassend handelen geworden. De ander even en misschien zelfs op een grappige manier op het verkeerde been zetten, niet doen wat verwacht werd, maar anders en nieuw doen, anders en nieuw zijn. Uit de heilloze spiraal stappen van geweld en tegengeweld. Als er oorlog komt zeggen: Ik doe er niet aan mee.

Voor zulk gedrag hoef ik niet jong en fruitig te zijn. Dat kan, al onze dagen, al mijn dagen. Het bespaart mij het pijnlijk onvermogen. Het geeft mij moed en kracht om spannend en onverwacht te handelen. Het geeft me tenslotte gelegenheid om een nieuw gevoel van eigenwaarde te ontwikkelen en op te bouwen. Dat lijkt mij eerlijk gezegd prima toe!

Dank u wel. Dat het zo mag zijn. Amen.

Zandrie Albada

Napraten? Stuur een mailtje!

    Tags: , , , , , ,

    Related posts

    Comments are currently closed.

    Top