Mijn held en ik – Autobiografisch bijbellezen
Hoe komt het dat bepaalde Bijbelverhalen soms zo kunnen binnenkomen bij ons? En waarom weten we ons door sommige verhalen meer geraakt dan door andere? Het ligt voor de hand om te zeggen dat we ons in die verhalen herkennen. Er klinken ervaringen in door die we delen. Maar er is meer. De verhalen die ons nabij komen, kunnen ons eigen verhaal van betekenis voorzien. Ze helpen om ons eigen verhaal perspectief te geven. Zin, zo u wilt.
Zo hou ik erg van het verhaal waarin Abram wegtrekt uit Haran. Voor mij is Abram hier de verpersoonlijking van het intro van Star Trek: “To boldly go where no one has gone before.” Natuurlijk zijn de woorden uit de tv-serie niet één op één van toepassing op Abram. Maar ze raken aan wat ik fascinerend vind in de vertellingen over hem: Abram betreedt een gebied waar hij nog nooit is geweest. Toen ik vijf jaar geleden begon als predikant was dat ook terra incognita voor mij. Ik vond het heel spannend allemaal. En Abram? Hoe ging hij daarmee om? Sinds mijn aanstelling lees ik het verhaal anders.
Spannende stukjes
In een vorig jaar uitgegeven bundel schrijven elf remonstrantse predikanten en geestelijk verzorgers over hun Bijbelse helden. Abram noemen ze niet, maar in ‘Mijn held en ik. Autobiografisch bijbellezen’ komen genoeg andere inspirerende voorbeelden voorbij. De auteurs leggen hun eigen leven naast dat van hun favoriete Bijbelse figuur en kijken waar de verhalen elkaar raken. Dat levert soms spannende stukjes op, zeker als auteurs kiezen voor meer omstreden helden.
De tekst gaat door onder de afbeelding
Zo schrijft Bert Dicou een brief aan Simson. Niet omdat hij net zo’n gevaarlijk leven leidt als de Bijbelse antiheld, met prostituees verkeert of gebouwen laat instorten. Maar Dicou is gefascineerd door de manier waarop de richter volkomen buiten de lijntjes kleurt. Ook Dicou houdt wel van het onbekende en heeft moeite met alles wat vastligt. Ooit begon Dicou aan een studie scheikunde, maar maakte de overstap naar theologie en werd predikant. En dat ook nog eens buiten Nederland (nl. in Antwerpen). Was het allemaal de bedoeling dat het zo liep? Het is een vraag die zich bij Dicou opdringt, net als wat hem gebeurt bij het lezen van de Simsonverhalen.
Sigrid Coenradie heeft Judas eruit gepikt. Met hem zou ze wel eens een goed gesprek willen voeren, schrijft ze. Net als Judas heeft ook Coenradie te maken gehad met verraad. Toen ze kind was, hadden haar ouders vaak ruzie. Zij zat ertussen, als kind van de rekening, wat zij ervoer als verraad. Haar vader en moeder gingen uiteindelijk uit elkaar. Zelf heeft ze haar eigen huwelijk ook te lang laten duren, biecht ze op in haar bijdrage aan de bundel. De keuze om de stekker eruit te trekken voelde als falen. Haar conclusie, die haar ook heeft geholpen om haar eigen verleden te verwerken: iedereen kan tot verraad komen. Zie de daad van verraad los van de persoon.
Wisselwerking
De bundel bevat verder nog stukjes over onder andere Lea, Jakob, Ezechiël, Johannes de Doper, de bloedvloeiende vrouw en de ongelovige Thomas. Sommige verhalen zijn aangrijpend, juist omdat de auteurs zichzelf blootgeven. Anderen houden de kaarten wat meer tegen de borst en stellen zich vooral op als pastor van de ‘held’ of ‘heldin’ die ze bespreken. In die gevallen is van autobiografisch Bijbellezen wat minder sprake. En dat is jammer, want precies die wisselwerking tussen de ‘held’ en de schrijver maakt de bundel zo interessant.
Het eigen levensverhaal kan helpen om een Bijbelse vertelling beter te begrijpen en omgekeerd kan een Bijbelverhaal in het eigen leven een rode draad aan het licht brengen. Het stuk van Joep de Valk over Jakob begint met een motto dat dit prachtig uitdrukt: “Het gebeurt maar zelden dat een van ons de ander werkelijk ziet. Een ogenblik toont zich een mens als op een foto, maar duidelijker en op de achtergrond iets dat groter dan zijn schaduw is” (Tomas Tranströmer, in vertaling van J. Bernlef).
Het boekje is in de eerste plaats bedoeld voor kringbijeenkomsten. Achterin staan vragen en suggesties die het gesprek op gang kunnen helpen. Maar de bundel is ook prima op zichzelf te lezen. Misschien geven de stukjes aanleiding tot een mijmering over het eigen levensverhaal en hoe dat raakt aan een Bijbels verhaal of personage. Wie weet wat het gesprek tussen toen en nu oplevert!
Aries van Meeteren
Bert Dicou & Koen Holtzapfel (redactie), Mijn held en ik. Autobiografisch Bijbellezen. Uitgave: Skandalen (2020), 171 p.
